WPS & PQR
WPS (Kaynak Yöntem Şartnamesi) Nasıl Hazırlanmalı ve Süreç
WPS, "Kaynak Yöntem Şartnamesi” ya da daha basit anlamıyla
"kaynak talimatı” kaynakçılara hangi kaynak detayını ne şekilde ve hangi
parametreler ile kaynatacağını açıklayan dokümandır. WPS hazırlanabilmesi için
hazırlayan kişinin kaynak ile ilgili yeterli tecrübesinin bulunması ve o yöntemile yapılmış önceki kaynakların testlerine ihtiyaç vardır.
"EN ISO 15609 Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin
şartnamesi ve vasıflandırılması - Kaynak prosedürü şartnamesi” standardı bir
WPSin ne şekilde yazılacağını açıklamaktadır. "TS EN ISO 6947 Kaynak ve benzeri
işlemler - Kaynak konumları” standardı kaynak pozisyonlarını açıklamakta ve bu
bilgi WPS üzerinde mutlaka bulunmalıdır. Ayrıca kaynak tipi, kaynak ağzı şekli,
kaynak sıraları yine WPS üzerinde gösterilmelidir.
Kaynakçının bu bilgileri kullanabilmesi için projeler
üzerinde de hangi bölgeye hangi kaynak ağzının açılacağı ve ne kadar kaynak
yapılacağının belirtilmesi gerekir. Projeler üzerinde gösterilen kaynak
sembolleri "EN ISO 2553 Kaynak ve ilgili işlemler - Çizimler üzerinde sembolik
gösterimler - Kaynaklı birleştirmeler” standardında tarif edilmektedir.
WPS (Welding Procedure Specification – Kaynak Prosedür
Şartnamesi) hazırlanmasındaki temel amaç, kaynakçıya doğru parametrelerin
verilerek istenilen kalite ve mekanik değerlerde bir kaynak elde etmektir.
Burada bahsedilen kaynak kalitesi gerekirse tahribatsız testler ile kontrol
edilebilmektedir. Ancak mekanik değerler tahribatlı test yapmadan
doğrulanamamaktadır.
Kaynağın mekanik değerlerinin istenen kriterleri
sağlayabilmesi ancak daha önceden yapılmış testlerin sonuçları ile
karşılaştırılarak tahmin edilebilmektedir. "TS EN ISO 15614 Metal malzemeler
için kaynak prosedürleri şartnamesi ve sınıflandırması-Kaynak deneyi prosedürü”
standardında tarif edilen WPAR ya da PQR olarak bilinen kaynak prosedürleri,
yapılan kaynağın tüm parametreleri ve sonucunda yapılan tüm testlerin
sonuçlarını içermektedir.
WPS hazırlanırken daha önceden yapılmış ve test sonuçları
olumlu bulunmuş benzer bir kaynağın hangi parametrelerde kaynatıldığına
bakılır, hazırlayan kişi de kendi tecrübesini ekleyerek gerekirse kalınlık,
pozisyon ve diğer şartlara göre bazı değerleri bir miktar değiştirerek WPS
hazırlar. Ayrıca kaynakçının hangi teli ya da elektrotu kullanacağını, ön
ısıtma, ısıl işlem gibi tercihler de belirlenerek WPS üzerine yazılır.
Kaynak Prosedürü ( PQR / WPAR ) Nasıl Hazırlanmalı ve Süreç
PQR, ''Kaynak Prosedürleri'' yapılan kaynak yönteminin doğruluğunu
teyit etmek, uygulamada test edilemeyen mekanik değerleri test etmek ve
sonuçlarını raporlamak için kullanılan bir dizi test ve kontrolü içerir.
Yapılan test sonuçlarının uygun çıkması durumunda, PQR (WPAR) hazırlanırken
kullanılan değerler baz alınarak kaynak talimatları (WPS) hazırlanarak
uygulamada kullanılır.
Kaynak prosedürü hazırlanırken en yaygın olarak kullanılan
standart "EN ISO 15614 Metalik malzemeler için kaynak prosedürlerinin
şartnamesi ve vasıflandırılması – Kaynak prosedürü deneyi” standardıdır. Bunun
yanında Asme IX, AWD D1.1 ve AWS D1.2 de yoğun kullanılan standartlardır.
PQR (Procedure Qualification Record) veya WPAR (Welding
Procedure Approval Record) olarak da bilinen kaynak prosedür deneylerini yapmak
için, imalatçı ilk önce bir ön kaynak talimatı (pWPS) hazırlar. Bu pWPS
harırlanırken daha önceki tecrübelerden ve sarf malzeme üreticisinin
tavsiyelerinden faydalanılabilir.
Ardından pWPS değerlerine göre kaynak yapılır ve her kaynak
pasosunda volt, amper, süre gibi değişkenler kaydedilir. Tamamlanan kaynak
standardın gerektirdiği testlere tabi tutulur. Testleri başarıyla geçen
yöntemler raporlanarak PQR tamamlanmış olur.
PQR raporunda bulunması gereken bilgiler aşağıdaki gibidir:
- İmalatçı
bilgileri
- Kaynak
şekli ve detayları
- Kaynak
pozisyonu
- Malzeme
cinsi ve kalınlıkları
- Sarf
malzeme bilgileri
- Ön ısıtma
ve pasolar arası sıcaklık
- Kaynak
yapılırken alınan değerler
- Deney
sonuçlarının özeti ve rapor numaraları
WPAR kaydına ilaveten kullanılan pWPS, malzeme sertifikaları, test raporları da bulunmalıdır.